Tóm tắt ngành Hóa chất cơ bản Việt Nam

Ngành Hóa Chất Việt Nam đóng vai trò chủ đạo trong việc phát triển kinh tế vì đây là ngành cung cấp đầu vào cho một số ngành công nghiệp thiết yếu. Hiện nay Việt Nam đã phát triển đầy đủ các phân ngành của ngành công nghiệp hóa chất bao gồm: phân bón và các hợp chất ni-tơ, xà phòng và chất tẩy rửa, nhựa nguyên sinh và cao su tổng hợp, hóa chất cơ bản, sơn và mực, thuốc trừ sâu, sợi nhân tạo và các loại sản phẩm hóa học khác.

Tuy nhiên Ngành Hóa Chất Việt Nam chưa phát triển để đáp ứng được nhu cầu ngày càng gia tăng trong nước. So sánh với Ngành Hóa Chất của các nước khác, chỉ số tăng trưởng của ngành hóa chất Việt Nam thấp hơn tương đối. Chỉ số sản xuất hóa chất và sản phẩm hóa chất năm 2019 đình trệ ở mức tăng 6,5%, tỉ lệ hàng tồn kho của ngành luôn tăng, năm 2019 tăng 21,3% so với cùng kỳ năm trước do chỉ số tiêu thụ tăng không nhiều. Sản lượng ngành công nghiệp hóa chất được ước tính chỉ chiếm khoảng 10% tổng sản lượng công nghiệp cả nước. Với mức tăng trưởng và tỉ trọng khiêm tốn, Ngành Hóa Chất sẽ đối mặt với thách thức về nhu cầu đầu vào gia tăng nhanh trung bình 9-10%/năm trong ngành nông nghiệp, dược phẩm,..

Để phục vụ nhu cầu trong nước, 70 – 80% lượng hóa chất được nhập khẩu từ Trung Quốc. Theo Tổng cục Hải quan, tổng giá trị nhập khẩu của hóa chất và các sản phẩm hóa chất năm 2019 đạt 8,71 tỷ USD, tăng 3,8% so với cùng kỳ năm 2018. Tuy nhiên, việc nhập khẩu hóa chất vào Việt Nam còn gặp khó khăn, phụ thuộc vào độ nguy hiểm của hóa chất. Theo Nghị định 113/2017, có tổng cộng 1.156 loại hóa chất phải khai báo nhập khẩu bắt buộc. Khối lượng hóa chất xuất khẩu ở mức thấp so với trung bình thế giới, thị trường chủ yếu là các quốc gia như Nhật Bản, Ấn Độ, Philipines.

Hiện tại, Ngành Hóa Chất Việt Nam chịu sự kiểm soát của sáu cơ quan nhà nước bao gồm: Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ quốc phòng và Ủy Ban nhân dân. Các doanh nghiệp trong ngành hầu hết là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chịu sự cạnh tranh gay gắt của các tập đoàn đa quốc gia với tiềm lực tài chính lớn như BASF và Dow Chemical. Các công ty tư nhân và công ty thuộc sở hữu nhà nước không tham gia đầu tư vào ngành hóa chất do nguồn vốn không đủ lớn. Tập đoàn hóa chất Việt Nam (Vinachem) là một trong các doanh nghiệp Việt Nam nổi bật trong ngành. Năm 2019, tổng giá trị sản xuất công nghiệp của tập đoàn đạt 43.466 tỷ VNĐ, doanh thu đạt 45.323 tỷ đồng. Tuy nhiên tập đoàn có bốn đại dự án thuộc diện chậm tiến độ, kém hiệu quả của ngành Công Thương, khiến cho Vinachem lỗ 279 tỷ đồng năm 2019.

Trên thế giới Ngành Hóa chất là ngành lớn thứ 5 trong lĩnh vực sản xuất về mặt đóng góp trực tiếp hàng năm vào GDP, chiếm 8,3% tổng giá trị kinh tế của ngành sản xuất toàn cầu. Tuy nhiên tại một số nước phát triển như Trung Quốc và Nhật Bản, các quy định khắt khe về môi trường đang tác động đến tốc độ mở rộng của ngành, khiến các doanh nghiệp đang tìm hướng dịch chuyển sản xuất sang các quốc gia tiềm năng khác trong đó có Việt Nam. Đây là cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận công nghệ kỹ thuật số để tăng lợi nhuận và cải thiện quản lý chuỗi cung ứng, đồng thời cũng là thách thức đối với cơ quan chính quyền khi phải tăng cường giám sát các dự án FDI có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao. Bên cạnh đó, việc tăng cường thương mại giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu EU qua hiệp định EVFTA cũng sẽ tạo áp lực lớn lên ngành hóa chất Việt Nam với năng lực sản xuất chưa phát triển như hiện nay.